Goma en zijn zwaard van Damocles

Goma is één van de vreemdste steden die je kan bezoeken. Een eindeloze reeks van wankele huizen tussen stoffige straten en overal lage muurtjes van zwarte stenen. Geen of nauwelijks groen. Het enige bewijs dat dat er hier nog iets kan groeien is het gebladerte dat boven de hoge muren uitsteekt van de compounds in de rijke wijken van de stad. Zo kan het gebeuren dat je één van de ijzeren poorten in zo'n 'compound' binnen stapt en plots in een weelderige tuin terecht komt. Vanzelfsprekend kom je in die plaatsen, buiten het personeel, alleen Congolezen uit de middenklasse tegen en leden van de talrijke ex-pats gemeenschap: UN en/of Monuc ondertussen herdoopt tot Monusco en verder alle grote ngo's, humanitair of andere.

Buitenlandse bedrijven zijn er nauwelijks. Alleen de onvermijdelijke avonturiers: Libanezen en Russen, een aantal Belgen uit oude families die volgehouden hebben en tenslotte een ontluikende middenklasse van Congolezen die hun gaatje in de zeer volatiele markt gevonden hebben: want vergis je niet - wie denkt dat dit het hol van Pluto is: het economisch boomende Rwanda is vlakbij, Oeganda en Kenia zijn slechts een korte vlucht verwijderd. En niet te vergeten een potentiële markt van meer dan een miljoen mensen van wie het grootste deel weliswaar geen nagel heeft om... maar die tenslotte toch noden hebben.

Het grootste probleem van Goma is zonder twijfel de bevolkingsdruk: nu 800.000 'and counting', en dat terwijl de meeste vluchtelingenkampen van alle oorlogen ondertussen verdwenen zijn. Resultaat: een enorme energiecrisis - één van de redenen voor ons om deze reis te ondernemen - maar evengoed een probleem van voedselprijzen en een te kleine economie om mensen werk te geven. Er bestaat echter een zwaard van Damocles voor deze stad die potentieel veel catastrofaler is dan alle bovengenoemde problemen. Bij een klare hemel zie je de dreiging boven de stad uittorenen. Ze luistert naar de naam Nyirangongo, en het is één van de meest actieve en tegelijk minst onderzochte vulkanen ter wereld. Het is ook één van de weinige vulkanen die in zijn krater een heus lavameer heeft waar het vloeibaar gesteente tegen een temperatuur van een slordige 1600 graden voortdurend ligt te borrelen, wachtend op een sein van het monster diep in de buik van vulkaan. Als dat sein er ooit komt, en volgens vulkanologen is dat onvermijdelijk, dan zal het meer op enkele uren aanzwellen tot een bruisende zee en de randen van de krater overstromen. Terwijl zullen de ontketende krachten van de vulkaan een regen van gloeiende stenen en lava honderden meters de lucht inslingeren. Op 17 januari 2002 gebeurde dit de laatste keer. De lava overstroomde zowat heel Goma en hele verdiepingen verdwenen onder de nieuwe aardbodem. 400.000 mensen vluchten de stad uit. Als bij wonder vielen er slechts enkele doden maar al die mensen waren wel hun huis kwijt. Toen de lava afgekoeld was tot een dikke rotslaag zo hard als beton keerden de mensen terug. Wat moesten ze anders? De meesten waren te arm om te verhuizen. De huizen met twee verdiepingen hadden er plots nog maar één, en de andere werden herbouwd, boven op de zwarte ondergrond.

De Nyirangongo is ook één van de highlights van het Virunga park, het oudste natuurpark van Afrika (1925) en tevens de belangrijkste bron van biodiversiteit, vers water en zo verder.