COP28 maakt zich op voor de eindsprint
De tweede week is goed onderweg en stilaan gaan we over in de finale
onderhandelingen. Om de zaak sneller vooruit te laten gaan is de COP voorzitter
met een plan gekomen, drie dagen voor het geprogrammeerde einde van de conferentie. Een
zogenaamde Majilis, of ministerïele vergadering, moet uitkomst brengen volgens
hem : vandaag samen punten van overeenkomst vinden en morgen een eerste versie
van finale tekst. Het is een strategie die nogal wat risiko’s inhoudt. Het
resultaat van de Global Stocktake oefening (de tekst die een stand van zaken
geeft van waar de wereld staat met de huidige klimaatplannen) is vandaag meer
een lijst van vaststellingen dan een coherente tekst. Tijdens zijn speech
zaterdagavond voor de delegatie sloop er een toenemende frustratie in zijn
woorden: ze moesten 'sneller, slimmer en harder werken’. En nog : ‘Werk
met een andere mentaliteit, één die flexibiliteit, compromissen, openheid en
een echt begrip van de urgentie van de taak mogelijk maakt. Zet nu je
eigenbelang opzij voor het algemeen belang".
Hoog spel
De harde realiteit is dat veel vertegenwoordigers van landen geen
ambitieuze uitkomst willen. Voor activisten zoals wij is dat moeilijk te
verkroppen, gezien de veelvuldige gevolgen van extreem weer wereldwijd, maar
velen geven nog steeds prioriteit aan nationale economische belangen op de
korte termijn boven wereldwijde overleving. Dit proces kan trouwens voorzitters
van de besprekingen te veel worden, zoals toen Alok Sharma in 2021 in tranen
uitbarstte, Yvo de Boer in 2007 met zijn hoofd in zijn handen zat en in 2009 toen
de halve zaal in Kopenhagen in verbijsterde stilte achterbleef. Wat het nog
riskanter maakt, is dat het grote gekrakeel over de uitfasering van fossiele
brandstoffen nog maar net begonnen is. De bijeenkomsten van delegatiehoofden
zijn alleen maar bezig met het herformuleren van de rode lijnen. De High
Ambition Coalition (HAC) heeft een verklaring uitgebracht; de Arabische Groep
bereidt een antwoord voor. De OPEC schoot 2 dagen te vroeg. Het verwijt van
Bolivië klinkt ook al bekend in de oren : « het noorden is hypocriet,
het wil een uitfasering van fossiel, maar het breidt zelf zijn productie en
consumptie uit. » Australië zei dan weer dat ze zelf, als grote
uitvoerder van steenkool, die productie zullen afbouwen en hun buren in de pacific
niet in de steek zullen laten als het water hen aan de lippen staat. Ondertussen
houden de VS, China, India en de EU zich relatief rustig en houden hun kaarten
dicht tegen de borst voor de laatste dagen en uren. "De tijd dringt om de
gaten te dichten," zei Al-Jaber nog. Hij speelt hoog spel, want de Saudi's en India geven
voorlopig geen duimbreed toe.
Financieringsbeloften nemen toe
En dan is er nog de zg. ‘Global Goal on Adaptation’ – het mondiale
doel dat moet gaan bepalen hoe de wereld zich moet gaan aanpassen aan een
veranderende wereld, en vooral : hoe de industrielanden, die grotendeels
verantwoordelijk zijn voor de huidige opwarming, de niet geïndustrialiseerde
landen kan helpen om zich aan te passen. Hier ging het de voorbije dagen
achteruit, o.m. omdat het 30x30 doel sneuvelde (30% van het landoppervlak en 30%
van de oceaan beschermen als natuurgebied). De financieringsbeloften lijken
ondertussen wel op kruissnelheid te komen en dat is alvast goed nieuws :
een kleine greep uit de vele beloften : 792 miljoen voor het Fonds
voor schade en verlies (tussen ons gezegd en gezwegen : dit is voorlopig peanuts
want de noden zijn nu al enorm), 3,5 miljard nieuw geld voor het Green Climate
Fund, dat landen moet helpen om investeringen te doen in groene energie en
elektrificering, 134 miljoen voor het aanpassingsfonds, 129,3 miljoen voor het
minst ontwikkelende landen fonds. Ook de Wereldbank gaat jaarlijks 9 miljard
extra in klimaatfinanciering en multilaterale ontwikkelingsbanken kondigen een toename
van meer dan 22,6 miljard aan in klimaatinvesteringen. Nu lijken dat allemaal
wel fabelachtige getallen maar het is maar het begin. Om het Parijs doel te
halen van max. 1,5° opwarming moeten we tegen 2030 alle hernieuwbare energie
capaciteit die we nu hebben verdriedubbelen en onze energie-efficiëntie verdubbelen.
Daarnaast nemen de kosten van de klimaatcrisis hand over hand toe. Een
klein overzicht van wat er alleen maar deze week aan de hand is in de wereld :
een nieuwe
hittegolf met recordtemperaturen in Australië, nooit
geziene droogte in het Amazone gebied, enorme overstromingen
in Tanzania… Nu investeren in de transitie naar een fossielvrije
samenleving betekent vermijden van nog veel grotere kosten en conflicten.
Bovendien komen er 18 miljoen nieuwe jobs bij alleen op energie en gaan we enorme
bedragen besparen op gezondheidszorg, onder meer omwille van de verbetering van
de luchtkwaliteit. Samen met de bedragen die we nu betalen aan fossiele
brandstoffen die we ook kunnen schrappen… Alles bij elkaar is de transitie goedkoper
dan gewoon verder doen, als lemmingen die op een afgrond aflopen.
13 miljard per jaar steun voor fossiele
brandstoffen
Vrijdag
vernam ik via een artikel in Politico iets over een Nederlands initiatief om een
coalitie op te richten van landen die de subsidies voor fossiele brandstoffen willen
afschaffen. Dat is nu nog eens een goed idee ! Ik probeer in zeven haasten
uit te vissen waar het initiatief van komt. Dat blijkt de Nederlandse Minister van
klimaat Jetten te zijn. Die heeft 13 landen kunnen mobilisereren voor het
initiatief en… België is erbij, net zoals Oostenrijk, Ierland, Spanje, Finland,
Antigua en Barbuda, Canada, Frankrijk, Denemarken, Costa Rica en Luxemburg. Het
argument van Nederland om deze coalitie te starten is het feit dat veel van de
subsidies en taksverlagingen voortkomen uit internationale afspraken en daarom
niet eenzijdig kunnen worden afgebouwd. Het initiatief zal transparantie
stimuleren en vraagt de leden zich te verbinden aan het publiceren van
volledige inventarissen, wat inderdaad een belangrijke eerste stap is. Het zal
ook internationale barrières identificeren en een dialoog starten over een
nationale uitfasering van subsidies voor fossiele brandstoffen, zodat landen
van elkaar kunnen leren en methodologieën kunnen harmoniseren. Het akkoord werd zaterdagavond getekend hier
op de COP. Zo zie je maar dat in de marge van de officiële onderhandelingen ook
steeds interessante initiatieven ontstaan. Globaal gaan er vandaag, volgens
schattingen van de internationale Energie Agentschap meer dan 1 trilloen ?
US$ naar subsidies voor fossiele brandstoffen – in België is dat tussen 13 en
19 miljard €. De verbranding van
fossiele brandstoffen zijn oorzaak nummer één van de klimaatcrisis waar we in
zitten. Het is dan ook overduidelijk dat we zo snel mogelijk moeten stoppen met
het fiscaal stimuleren van die zelfde brandstoffen. Dat moet gebeuren met
begeleidende maatregelen om Matheuseffecten te vermijden, zodat ook mensen met
lagere inkomens kunnen meeprofiteren van de voordelen van koolstofvrije technologiën
voor hun energie, warmte en verplaatsingsbehoeften. Een verplichte inventaris moet
jaarlijks worden voorgelegd aan het parlement en publiek beschikbaar worden
gesteld zodat de uitfasering op een transparante manier door elke burger
gevolgd worden. De uitfasering moet ten laatste tegen het einde van volgende
legislatuur afgerond zijn om de doelstellingen inzake emissiereductie tegen
2030 te halen. Dat is wat wij vragen van de politieke partijen in
de aanloop naar de verkiezingen.
Nu kijken of onze politici de visie kunnen ontwikkelen die nodig is…
Koen Stuyck, vanop de klimaattop
Deze tekst verscheen ook op De Wereld Morgen