Kwaliteitsjournalistiek betekent nog steeds: je bronnen nagaan...

Financieel journalist Thierry Debels schrijft een boek. Het is geen roman, maar een "financiële thriller, gebaseerd op echte feiten." Met de ondertitel "Van 100 € in de collectebus van 11.11.11, komt slechts 1€ in het zuiden" joeg hij de hele ngo-sector in de gordijnen en veroorzaakte een kleine mediastorm.

Hoe komt Debels aan zijn bevindingen? Welke zijn zijn bronnen? Heeft hij zijn aantijgingen op voorhand geconfronteerd bij de aangevallen organisaties? Stuk voor stuk vragen die een journalist toch zou moeten stellen als hij zulke straffe beschuldigingen leest. Maar neen. Als een kip zonder kop surfde iedereen mee op de populistische en gratuite aandachtsgolf en bleef men deze Thierry Debels au serieux nemen. Het feit alleen al dat de naam van 11.11.11 in het boek zelf inhoudelijk niet meer voorkomt en dat gisteren nog een journalist van 4FM daarover uit de lucht viel zegt genoeg.

En dan te denken dat de Europese journalistenbonden op maandag 5 november een “Europese actiedag voor kwaliteitsjournalistiek” organiseerden. Dit hele voorval rond het boek van Thierry Debels toont aan dat dit pleidooi ook in eigen land op zijn plaats is. Ik ga niet meer alle weerleggingen van het boek herhalen, die zijn te lezen op de portaalsite van 11.11.11 en op de website van Vredeseilanden. Maar over enkele buitenlandse voorbeelden die Debels aanhaald in zijn boek valt toch nog wat te zeggen. Ik had in de wandelgangen daarover een gesprekje met MO* journaliste Tine Danckaerts. Zij schreef in de laatste MO* nog een diepgravend dossier over de financiering van Islamitische ngo's. In hoofdstuk 8 van het boek gooide Debels een en ander op een hoopje: hij zocht en vond allerhande negatieve meldingen over ngo’s op het internet en gebruikt die zonder verder onderzoek als ‘bewijs’ in zijn algemene stelling dat de hele sector verziekt is – hij vergeet daarbij te vermelden (1) dat het vaak gaat om situaties uit het buitenland en (2) dat het vaak gaat om oudere berichten die naderhand zijn ontkracht. Tine Danckaerts: “Debels verricht in dit hoofdstuk bijzonder suggestief en ongenuanceerd journalistiek werk. Toen Debels dit hoofdstuk schreef, was het duidelijk dat de onderzoeken tegen Interpal (een Britse Islamitische ngo) waren afgesloten. Ter info en voor alle duidelijkheid, intussen loopt -nav. de Panorama-uitzending waar Debels zich op baseert en onder druk van verdachtmakingen (door Amerikaanse nabestaanden van joodse terreurslachtoffers)- een nieuw onderzoek tegen Interpal, door de Charity Commission, weer omwille van vermeende banden met Hamas. Iets wat Debels niet wist op het moment van publicatie. Laat het duidelijk zijn, ik neem aan dat Interpal niet "Hamas-vrij" is, ik heb Interpal niet persoonlijk gesproken maar ga ervan uit dat de organisatie wel degelijk contacten heeft met de organisatie. Maar nogmaals, in een gepolitiseerde context als deze, wanneer je als hulporganisatie operatief bent in Gaza, zijn banden met Hamas niet te vermijden. Ook Pax Christi Nederland heeft al aan tafel gezeten met Hamas-aanhangers. Is dat dan plots een malafide organisatie?"

“Uiteraard is het kwestie dat hulporganisaties zich formeel distantiëren van de politieke standpunten en de militaire vleugel van politieke bewegingen. Maar Gaza is nu eenmaal in handen van Hamas. De vraag is niet òf ze contact hebben met Hamas (het zijn geen politieke, NIET-gouvernementele organisaties die juist voorbij diplomatieke standpunten moeten kunnen bewegen, op een uiteraard bonafide manier), maar hoe ze daarmee omgaan. Een evidente en pertinente vraag die Debels zich niet stelt en dat leidt dus tot gratuite, gemakkelijke beschuldigingen. “

“Ik heb de bewuste BBC-reportage niet gezien, en kan daar dus niet over oordelen. Feit is dat Debels gewoon geen verder onderzoek heeft gedaan, zich blijkbaar niet eens de moeite heeft getroost om de Charity Commision of Interpal zelf te contacteren.”

“Dit is vooral een heel politiek en gevoelig gegeven waar islamitische hulporganisaties mee te maken krijgen, zeker zij die actief zijn in de Palestijnse Gebieden. Deze organisaties worden extra geviseerd op banden met Hamas, omwille van de politieke en diplomatieke gevoeligheid rond de beweging. Maar dat is dus juist het hele punt, Debels walst over dit bijzonder gevoelige en explosieve thema, zonder enige nuance. “

Nog iets waar Tine zich blauw aan ergerde, was de link die Debels legt tussen de zakaat (de derde en dus een belangrijke pijler van de islam) en verdachte financieringen: "Hij citeert daarvoor Willy Claes die een lezing hield over het thema: 'de zakaat en waar die naartoe gaat is een moeilijk te controleren element. Deze religieuze bijdrage gaat naar "zogezegde religieuze en caritatieve organisaties", waarbij men onvermijdelijk ook stoot op organisaties als de muhjadeen, Hamas en Al Qaeda.' Er is inderdaad geen overheidscontrole op kleine organisaties, wat overigens geldt voor de hele Vierde Pijler in België. Er zou misschien wel gezocht moeten worden naar een soort watchdog voor caritatieve organisaties in Vlaanderen, om een zicht te hebben op de geldstromen en waar die naartoe gaan. Maar dat laatste raakt Debels niet eens aan, hij denkt niet constructief mee, geeft alleen maar ongenuanceerde kritiek op het geld dat Belgische moslims geven. Waar zijn overigens de bewijzen dat gewone, Belgische moslims geld geven aan verdachte groeperingen? Dit is alweer een verdachtmaking die alleen maar leidt tot een politieke en gepolariseerde lezing van de islam.”